ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ

Β΄ Τάγμα Σκαπανέων 1947. Καταυλισμός

Το σύνολο των κτισμάτων και των εγκαταστάσεων στη Μακρόνησο βρίσκονται στη δυτική ομαλή πλευρά του νησιού. Ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να διακρίνει ερείπια έξι στρατοπέδων, τα οποία ήταν οργανωμένα ως αυτόνομες και αυτοδύναμες ενότητες με διοικητή και επιτελείο αξιωματικών. Ο χώρος του κάθε στρατοπέδου περικλειόταν από σειρά φυλακίων, συρματοπλεγμάτων και μαντρότοιχων.

Τα στρατόπεδα αυτά από βορρά προς νότο είναι:

• Στρατόπεδο Πειθαρχημένης Διαβιώσεως Πολιτικών ΕξορίστωνΣτρατόπεδο Πειθαρχημένης Διαβίωσης
  Στρατόπεδο πολιτικών εξορίστων, το οποίο επόπτευε και διοικούσε η χωροφυλακή. Σε  αυτό συγκεντρώθηκαν, καταρχήν, οι «προληπτικώς συλληφθέντες» από τις επιχειρήσεις του στρατού στη βόρεια Πελοπόννησο τα Χριστούγεννα του 1948. Βρισκόταν βορειότερα του Α΄ Τάγματος στο σημείο «Τρισανέμι». (1948-Ιούλιος 1950)
• Β΄ Τάγμα Σκαπανέων, ΒΕΤΟ – Β΄ Ειδικό Τάγμα ΟπλιτώνΒ΄ Τάγμα Σκαπανέων (Β΄ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών, Β΄ ΕΤΟ)
  Στρατιωτική μονάδα που συγκροτήθηκε στο Β΄ Σώμα Στρατού, όταν ελήφθη η απόφαση οι «υπόπτων πολιτικών φρονημάτων» πολίτες να μην αποπέμπονται από τον στρατό, αλλά να κατατάσσονται και να υπηρετούν σε μονάδες «ανεπιθυμήτων». Είναι το πρώτο που αποβιβάζεται και εγκαθίσταται στη Μακρόνησο. Καθόλη τη διάρκεια της λειτουργίας του αποτέλεσε τον πρώτο σταθμό άφιξης των νέων οπλιτών έως τη μεταφορά τους στα άλλα δύο τάγματα. Στη συνέχεια και μετά τη λειτουργία του στη Μακρόνησο μετονομάζεται σε Β΄ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών (Β΄ Ε.Τ.Ο.). (1947-1953)
• Ειδικόν Σχολείων Αναμορφώσεως Ιδιωτών (Β΄ ΕΣΑΙ)Β΄ Ειδικό Σχολείο Αναμορφώσεως Ιδιωτών (Β΄ ΕΤΟ – ΕΣΑΙ)
  Στρατόπεδο πολιτικών εξορίστων υπό τη διοίκηση του Β΄ Ε.Τ.Ο. Δημιουργήθηκε μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, τον Οκτώβριο του 1949, και την συγκρότηση του Οργανισμού Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου (Ο.Α.Μ.), με τον οποίο ανέλαβε επισήμως την «πολιτική αναμόρφωση» των ιδιωτών ο στρατός. (1949-1950)
• Στρατόπεδον Αναμορφώσεως Πολιτικών Εξορίστων
• Α΄ Τάγμα Σκαπανέων, ΑΕΤΟ – Α΄ Ειδικόν Τάγμα ΟπλιτώνΑ΄ Τάγμα Σκαπανέων (Α΄ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών, Α΄ ΕΤΟ)
  Στρατιωτική μονάδα που συγκροτήθηκε στο Α΄ Σώμα Στρατού, όταν ελήφθη η απόφαση οι «υπόπτων πολιτικών φρονημάτων» πολίτες να μην αποπέμπονται από τον στρατό, αλλά να κατατάσσονται και να υπηρετούν σε μονάδες «ανεπιθυμήτων». Από την εγκατάσταση των ταγμάτων στη Μακρόνησο, το Α΄ Τάγμα συγκέντρωνε όσους στρατιώτες αρνούνταν να υπογράψουν δήλωση μετανοίας αμέσως μετά την άφιξή τους στη Μακρόνησο. Έτσι σταδιακά στο τάγμα αυτό συγκεντρώθηκαν πάρα πολλοί που επέμεναν στην άρνησή τους αυτή. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε και «κόκκινο τάγμα» ή «Δημοκρατικός Στρατός Μακρονήσου». Οι συνθήκες αυτές άλλαξαν μετά τη σφαγή της 29ης Φεβρουαρίου – 1ης Μαρτίου 1948. Στη συνέχεια και μετά τη λειτουργία του στη Μακρόνησο μετονομάζεται σε Α΄ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών (Α΄ Ε.Τ.Ο.). (1947-1953)
• Ειδικόν Σχολείον Αναμορφώσεως Ιδιωτών (Α΄ ΕΣΑΙ)Α΄ Ειδικό Σχολείο Αναμορφώσεως Ιδιωτών (Α΄ ΕΤΟ – ΕΣΑΙ)
  Στρατόπεδο πολιτικών εξορίστων υπό τη διοίκηση του Α΄ Ε.Τ.Ο. Δημιουργήθηκε μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, τον Οκτώβριο του 1949, και την συγκρότηση του Οργανισμού Αναμορφωτηρίων Μακρονήσου (Ο.Α.Μ.), με τον οποίο ανέλαβε επισήμως την «πολιτική αναμόρφωση» των ιδιωτών ο στρατός. (1949-1950)
• Στρατόπεδον Αναμορφώσεως Πολιτικών Εξορίστων. Στρατόπεδον ΓυναικώνΕιδικό Σχολείο Αναμορφώσεως Γυναικών (ΕΣΑΓ)
  Στρατόπεδο πολιτικών εξορίστων γυναικών υπό τη διοίκηση του Α΄ Ε.Τ.Ο. Στο πλαίσιο της λειτουργίας του ΟΑΜ δημιουργήθηκε το Ε.Σ.Α.Γ. στη Μακρόνησο, όπου μεταφέρθηκε σε αυτό γυναίκες πολιτικοί κρατούμενοι από το Τρίκερι τον Ιανουάριο του 1950.
• Γ΄ Κέντρο Παρουσιάσεως Αξιωματικών (Γ΄ ΚΠΑ)Γ΄ Κέντρο Παρουσιάσεως Αξιωματικών
  Στρατόπεδο επί της Μακρονήσου στο οποίο συγκεντρώθηκαν μόνιμοι και έφεδροι αξιωματικοί του προπολεμικού στρατού, οι οποίοι κατά της διάρκεια της Κατοχής είχαν ενταχθεί στον Ε.Λ.Α.Σ. (1947-1948)
• Στρατιωτικόν Νοσοκομείον Μακρονήσου (ΣΝΜ) (1949-1953)
• Γ΄ Τάγμα Σκαπανέων, ΓΕΤΟ – Γ΄ Ειδικόν Τάγμα ΟπλιτώνΓ΄ Τάγμα Σκαπανέων (Γ΄ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών, Γ΄ ΕΤΟ)
  Στρατιωτική μονάδα που συγκροτήθηκε στο Γ΄ Σώμα Στρατού, όταν ελήφθη η απόφαση οι «υπόπτων πολιτικών φρονημάτων» πολίτες να μην αποπέμπονται από τον στρατό, αλλά να κατατάσσονται και να υπηρετούν σε μονάδες «ανεπιθυμήτων». Υπό τη διοίκηση του λοχαγού Παναγιώτη Σκαλούμπακα αποτέλεσε τη σκληρότερη και βαρβαρότερη μονάδα της Μακρονήσου. Λόγω του μεγάλου αριθμού δηλώσεων μετανοίας που υπέγραψαν οι στρατιώτες που υπηρετούσαν σε αυτό, ονομάστηκε «γαλάζιο τάγμα» και «κολυμβήθρα του Σιλωάμ». Στη συνέχεια και μετά τη λειτουργία του στη Μακρόνησο μετονομάζεται σε Γ΄ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών (Γ΄ Ε.Τ.Ο.). (1947-1953)
• Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών (ΣΦΑ)Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών (ΣΦΑ)
  Υπηρεσία στην οποία κρατούνταν υπόδικοι στρατιώτες και αξιωματικοί για πολιτικά και ποινικά αδικήματα. (1947-1950)

Α΄ Ειδικό Τάγμα Οπλιτών και Ειδικό Σχολείο Αναμόρφωσης Ιδιωτών 1949

Τα τοπογραφικά σχεδιάσματα του Νίκου Μάργαρη προσφέρουν ένα πανόραμα της όψης της Μακρονήσου, κατά το διάστημα λειτουργίας του στρατοπέδου. Χάρη σε αυτά είναι δυνατή η ανασυγκρότηση της τοπογραφικής διάταξης των σχετικών κτισμάτων και εγκαταστάσεων.