ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η Μακρόνησος έξω από τη Μακρόνησο: η προπαγάνδα εκτός Μακρονήσου

“Από την επίσκεψη των βασιλέων εις Μακρόνησον, Μάρτ. 1949”

Η προβολή του έργου που συντελείται στο στρατόπεδο της Μακρονήσου, από τα τέλη του 1947 μέχρι τις αρχές του 1950, αποτελεί αντικείμενο μιας ιδιαίτερα εκτεταμένης και μεθοδικά οργανωμένης προπαγανδιστικής εκστρατείας. Η «αναμόρφωση»"Αναμόρφωση"
Με τον όρο αυτό αποδόθηκε η ενέργεια της διοίκησης σε βάρος των στρατιωτών και των πολιτών στη Μακρόνησο. Επί της ουσίας επρόκειτο για έναν όρο που δεν είχε καμία σχέση με την πραγματικότητα, αφού στη Μακρόνησο δε συντελέστηκε «εθνική» ή «ηθική αναμόρφωση» των εξορίστων, αλλά έμπρακτη τρομοκρατία με σκοπό την πολιτική μεταστροφή των κρατουμένων. των κομμουνιστών, η «ανάνηψή»"Ανάνηψη" / "Ανανήψαντες"
Ο όρος αυτός επελέγη για την ιατρική του διάσταση, έτσι ώστε να δηλώνει την επιστροφή στην «εθνική πραγματικότητα» του «ανανήψαντος» μετά την υπογραφή της δήλωσης μετανοίας. τους παρουσιάζεται ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της κυβέρνησης, του στρατού, της χώρας και της ελληνικής φυλής γενικότερα, συνιστώντας απόδειξη της ανθρωπιστικής αντιμετώπισης των αντιπάλων και, ταυτόχρονα, ισχυρό όπλο στη μάχη κατά του κομμουνισμού.

Οργανώνονται συστηματικά επισκέψεις. To νησί επισκέπτονται το βασιλικό ζεύγος, υπουργοί, ανώτατοι στρατιωτικοί, ιεράρχες, καθηγητές πανεπιστημίου και διανοούμενοι, έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι, πρεσβευτές, και γενικότερα προσωπικότητες. Στη συνέχεια, οι δηλώσεις θαυμασμού των «υψηλών επισκεπτών» για το επιτελούμενο έργο προβάλλονται ευρέως.

Φωτογραφική Έκθεσις. Ζάππειον Απρίλιος 1949

Από τις ειδικές τελετές που οργανώνονται εκτός Μακρονήσου, ξεχωρίζουν oι τελετές παράδοσης των όπλων και της σημαίας από τον βασιλιά στα τάγματα «αναμορφωμένων» Μακρονησιωτών που στέλνονται στο μέτωπο. Τέτοιες τελετές πραγματοποιούνται συχνά το καλοκαίρι του 1948, με αποκορύφωμα τη μεγάλη γιορτή και παρέλαση στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο στις 10 Σεπτεμβρίου 1948, κατά την αναχώρηση του ΕΤΑΞ (Ειδικόν Τάγμα Αξιωματικών)Ειδικόν Τάγμα Αξιωματικών (ΕΤΑΞ)
Μονάδα του εθνικού στρατού που συγκροτήθηκε από Μακρονησιώτες «ανανήψαντες» εφέδρους και μονίμους αξιωματικούς που λόγω της δράσης τους στον Ε.Λ.Α.Σ., είχαν εκπέσει στο βαθμό του οπλίτη. Έδρασε με περιορισμένα αποτελέσματα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στις περιοχές της Εύβοιας και της Πελοποννήσου.. Τον Απρίλιο του 1949 εγκαινιάζεται στο Ζάππειο Μέγαρο μεγάλη έκθεση με φωτογραφίες από τη Μακρόνησο, έργα «ανανηψάντων», ομιλίες κ.ο.κ.

Επίσης, στους τόπους καταγωγής των «ανανηψάντων», ιδίως στα χωριά, διαβάζονται συστηματικά από άμβωνος επιστολές με τις οποίες αυτοί αποκηρύσσουν τον κομμουνισμό.

Ειδική προσπάθεια καταβάλλεται για την προβολή της Μακρονήσου στο εξωτερικό, όπως δείχνουν, εκτός από τις επισκέψεις ξένων αξιωματούχων που οργανώνονται, τα προπαγανδιστικά φυλλάδια που κυκλοφορούν στα αγγλικά, τα δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο, καθώς και άλλο ξενόγλωσσο υλικό (όπως το φιλμ του BBC).

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• «Μακρόνησος». Φωτογραφική έκθεσις. Ζάππειον, Απρίλιος 1949, Αθήνα 1949.
• Στρατής Μπουρνάζος, Στρατόπεδο Μακρονήσου, 1947-1950. Εθνική και αντικομμουνιστική αγωγή,  στο Οι χρόνοι της Ιστορίας. Για μια ιστορία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας, Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου (Αθήνα, 17-19 Απριλίου 1997), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας-Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1998, σ. 117-137.