ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥΣ

Προπαγάνδα–βασανισμός: ένα αξεχώριστο σύμπλεγμα

Σκαπανεύς Μακρονήσου, τχ. 7 (11/1949)

Στη λειτουργία του στρατοπέδου της Μακρονήσου, υπάρχει εξαρχής ένας βασικός στόχος: η «αναμόρφωση»"Αναμόρφωση"
Με τον όρο αυτό αποδόθηκε η ενέργεια της διοίκησης σε βάρος των στρατιωτών και των πολιτών στη Μακρόνησο. Επί της ουσίας επρόκειτο για έναν όρο που δεν είχε καμία σχέση με την πραγματικότητα, αφού στη Μακρόνησο δε συντελέστηκε «εθνική» ή «ηθική αναμόρφωση» των εξορίστων, αλλά έμπρακτη τρομοκρατία με σκοπό την πολιτική μεταστροφή των κρατουμένων., η «ανάνηψη»"Ανάνηψη" / "Ανανήψαντες"
Ο όρος αυτός επελέγη για την ιατρική του διάσταση, έτσι ώστε να δηλώνει την επιστροφή στην «εθνική πραγματικότητα» του «ανανήψαντος» μετά την υπογραφή της δήλωσης μετανοίας. στρατιωτών και πολιτών, ώστε να αποδοθούν «υγιείς» στον εθνικό κορμό. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος της προπαγάνδας (που ασκείται μεθοδευμένα, σε συνδυασμό με τα βασανιστήρια, σε ένα γενικό σχέδιο ψυχολογικού πολέμουΨυχολογικός πόλεμος (psychological warfare)
Στη στρατιωτική ορολογία ονομάζεται η στοχευμένη χρήση της προπαγάνδας με σκοπό να επηρεαστούν  οι απόψεις, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά εχθρικών ομάδων. εναντίον των κομμουνιστών), είναι πολύ σημαντικός.

Το περιεχόμενο του «αναμορφωτικού» προπαγανδιστικού αυτού λόγου απαρτίζεται από τους βασικούς άξονες του γενικότερου αντικομμουνιστικού λόγου της εποχής (ο κομμουνισμός ως πλάνη, ασθένεια και ξενοκίνητη απειλή), με έμφαση στον ρόλο της Μακρονήσου ως μεγάλου «σχολείου» και «θεραπευτηρίου».

Η προπαγάνδα αποτελεί ένα αδιάσπαστο σύμπλεγμα με τις απειλές, τον φόβο, τη βία, τον βασανισμό. Κι αυτό όχι μόνο επειδή η εκφώνηση ομιλιών, η σύνταξη επιστολών, η απόσπαση της «δήλωσης»Δήλωση μετανοίας
Έμπρακτη απόδειξη αποκήρυξης του Κ.Κ.Ε. ή του Ε.Α.Μ. ή του Ε.Λ.Α.Σ ή της Ε.Π.Ο.Ν. και της δράσης που είχε σε αυτά ο υπογράφων τη δήλωση. Επί της ουσίας επρόκειτο για μια πολιτική ακύρωση και απαξίωση του υπογράφοντος τη δήλωση, αφού η δήλωση κοινοποιούνταν στην κοινωνία του τόπου κατοικίας του και δημοσιευόταν στον τοπικό τύπο.  Η δήλωση μετανοίας αποτελούσε πάγια τακτική των ελληνικών διωκτικών αρχών για την ακύρωση της ηθικής συγκρότησης του αριστερού κινήματος. Το Κ.Κ.Ε., τουλάχιστον ως το 1974, δεν επέτρεπε σε όσους είχαν υπογράψει δήλωση να ενταχθούν στις γραμμές του. είναι αποτέλεσμα απειλών, φόβου, σωματικής και ψυχολογικής βίας – ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι στα Γραφεία Ηθικής ΑγωγήςΓραφείον Ηθικής Αγωγής
Ειδικό τμήμα παρά τη διοίκηση των ταγμάτων της Μακρονήσου, υπεύθυνο για την «εθνική αναμόρφωση» των στρατιωτών. Μέσω ηθικής πίεσης, εκβιασμών και απειλών το τμήμα αυτό δημιουργούσε τις κατάλληλες συνθήκες τρόμου και αβεβαιότητας που συμπλήρωνε τη βία και τα βασανιστήρια έτσι ώστε να οδηγηθούν οι στρατιώτες στην υπογραφή των δηλώσεων μετανοίας. αυτά συνδυάζονται, και οι ξυλοδαρμοί, οι απειλές και η διαφώτιση διαδέχονται το ένα το άλλο. Αλλά, κυρίως, επειδή καθώς φορείς της προπαγάνδας είναι «ανανήψαντες»: το γεγονός ότι οι μέχρι χθες σύντροφοι και συναγωνιστές εξευτελίζονται δημοσίως, αποκηρύσσουν τον κομμουνισμό, προτρέπουν τους υπόλοιπους να κάνουν το ίδιο, ασκεί αφόρητη πίεση σε όσους δεν έχουν υπογράψει «δήλωση». Ένας κρατούμενος θα χαρακτηρίσει πολύ εύγλωττα «ψυχολογικό ματσακόνι» την πίεση που ασκούν στους νεοφερμένους οι πάσης φύσεως γνωστοί τους που πέφτουν πάνω τους σαν σειρήνες, παρακινώντας τους να «τακτοποιηθούν» (δηλαδή να υπογράψουν «δήλωση»).[1]

[1] Βασίλης Καραμπάτσος, Μακρονήσι. Η τρίτη αποστολή, χ.ε., Αθήνα 1995, σ. 17.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Σκαπανεύς, 1947-1951.
• Στρατής Μπουρνάζος, «“To µέγα εθνικόν σχολείον Μακρονήσου”, 1947-1950», στο Ιστορικό τοπίο και ιστορική µνήµη. Το παράδειγµα της Μακρονήσου, Φιλίστωρ, Αθήνα 2000, σ. 115-145.